Tuy sa sút trí tuệ ở người trẻ không phổ biến nhưng sẽ ảnh hưởng rất nhiều đến cuộc sống cũng như sức khỏe của người bệnh. Do đó việc tìm hiểu nguyên nhân và cách phòng bệnh là rất cần thiết tránh bệnh phát triển.
Chào bác sĩ, sa sút trí tuệ ở người trẻ tuổi đang là vấn đề sức khỏe được quan tâm, bác sĩ có thể chia sẻ về bệnh lý này và cách phòng bệnh được không? Xin cảm ơn bác sĩ.
Chào bạn, sa sút trí tuệ là một hội chứng suy giảm trí nhớ, suy nghĩ, hành vi và khả năng thực hiện các hoạt động hàng ngày. Bệnh lý này không chỉ tác động xấu đến thể chất, tâm lý xã hội và kinh tế của người bệnh mà còn ảnh hưởng đến tâm lý của người chăm sóc.
Sa sút trí tuệ thường xảy ra với người lớn tuổi, bệnh có thể xảy ra do quá trình lão hóa bình thường và còn là hậu quả một số yếu tố bệnh tật, một số yếu tố nguy cơ. Alzheimer là dạng sa sút trí tuệ phổ biến nhất và có thể chiếm 60-70% các trường hợp sa sút trí tuệ.
Vậy đâu là nguyên nhân khiến người trẻ sa sút trí tuệ?
Sa sút trí tuệ ở người trẻ do một số nguyên nhân gây nên:
Bệnh Alzheimer
Bệnh Alzheimer là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra chứng sa sút trí tuệ và có thể gặp bệnh lý này ở ⅓ số người trẻ bị sa sút trí tuệ. Alzheimer phát triển khi các protein tích tụ trong não tạo ra những cấu trúc được gọi là mảng bám, đám rối. Tình trạng này làm chết các tế bào não, tác động đến những chức năng được não kiểm soát.
Bệnh teo vỏ não sau (PCA)
Teo vỏ não sau (PCA) liên quan đến tình trạng rối loạn và mất chức năng của những tế bào não, đặc biệt là phần sau của não. Lúc này mô tại lớp ngoài của não co lại khi bị mất tế bào. Việc mất mô não có thể gây ra những vấn đề về thị lực, ảnh hưởng đến khả năng viết, tính toán… Người bệnh PCA thường có triệu chứng ở độ tuổi từ 50 – 60.
Chứng mất trí nhớ mạch máu
Chứng mất trí nhớ mạch máu hay sa sút trí tuệ mạch máu xảy ra do những vấn đề về cung cấp máu cho não. Bệnh có mối liên hệ chặt chẽ với bệnh tiểu đường, bệnh tim mạch như bệnh tim, đột quỵ.
Chứng mất trí nhớ trán thái dương (FTD)
Chứng mất trí nhớ trán thái dương hay sa sút trí tuệ trán thái dương (FTD) có thể là nguyên nhân gây hay một hình thức của sa sút trí tuệ ở người trẻ. Chứng này xảy ra do tình trạng tổn thương tại những thùy não ở phía trước và/hoặc hai bên não. Bệnh thường được chẩn đoán ở những người từ 45 – 65 tuổi. Khoảng 20 – 40% người bị FTD có tiền sử gia đình bị sa sút trí tuệ.
Sa sút trí tuệ thể Lewy
Sa sút trí tuệ thể Lewy hay mất trí nhớ thể Lewy (DLB) xảy ra do sự tích tụ của những chất lắng đọng protein nhỏ (thể Lewy) trong não. DLB ít phổ biến hơn ở người trẻ tuổi bị sa sút trí tuệ. Thể Lewy cũng có thể gây ra bệnh Parkinson.
Bệnh Parkinson
Đây là một chứng rối loạn về khả năng vận động và tâm trạng, xảy ra khi những tế bào thần kinh trong não không tạo ra đủ chất dopamine (có vai trò kiểm soát các cơ và sự chuyển động của cơ thể) và bệnh tiến triển theo thời gian. Đa phần người bệnh Parkinson được chẩn đoán mắc bệnh ở khoảng 65 tuổi, nhưng khoảng 1/10 người bệnh Parkinson được chẩn đoán dưới 45 tuổi và có khoảng ⅓ số người bệnh Parkinson sẽ phát triển chứng sa sút trí tuệ.
Bệnh Huntington
Bệnh Huntington là tình trạng di truyền tác động đến hệ thần kinh, gây suy giảm dần về hành vi và nhận thức ở người bệnh và thường khởi phát ở độ tuổi trung niên (khoảng 40 – 50 tuổi), nặng dần theo thời gian.
Nguyên nhân khác
Một số nguyên nhân hay yếu tố nguy cơ khác có thể dẫn đến chứng sa sút trí tuệ ở người trẻ như:
- Bệnh đa xơ cứng (MS): Đây là căn bệnh mạn tính tác động đến hệ thần kinh trung ương, liên quan đến sự tổn thương ở lớp myelin bảo vệ dây thần kinh, ngăn cản những tín hiệu truyền từ não đi đến cơ thể. Bệnh thường xảy ra phổ biến ở phụ nữ với tỷ lệ gấp 3 lần so với nam giới và thường bắt đầu ở độ tuổi từ 20 – 40.
- Tổn thương não do rượu (ARBI): Uống rượu thường xuyên có thể dẫn đến chứng tổn thương não liên quan đến rượu, tác động đến trí nhớ, khả năng suy nghĩ, vận động.
- Mất trí nhớ do HIV: Đây là dạng nghiêm trọng nhất của chứng rối loạn thần kinh nhận thức liên quan đến HIV. Bệnh tác động đến tâm trạng, hành vi, khả năng chuyển động, suy nghĩ của người bệnh.
- Một số tác nhân như bệnh não chấn thương mạn tính (CTE), mất trí nhớ ở trẻ em, hội chứng Down… cũng có thể dẫn đến chứng sa sút trí tuệ ở người trẻ.
Cách phòng ngừa bệnh
Để ngăn ngừa, phòng bệnh sa sút trí tuệ thì cần thực hiện các lưu ý sau đây:
- Nên kiểm soát và chữa trị những bệnh lý liên quan: Bệnh Alzheimer, nhồi máu đa ổ, bệnh mạch máu, huyết áp thấp, tiểu đường… nếu có cần được điều trị sẽ góp phần ngăn ngừa nguy cơ khởi phát chứng sa sút trí tuệ.
- Cải thiện khả năng hoạt động của não: Nên thường xuyên đọc sách, chơi các trò chơi rèn luyện tư duy, trí nhớ…
- Tập thể dục thường xuyên giúp cơ thể khỏe khoắn, dẻo dai.
- Nên có chế độ ăn cân bằng, dinh dưỡng hợp lý, bổ sung vào khẩu phần các loại rau, trái cây, ngũ cốc, cá béo và những loại hạt giàu axit béo omega-3, thực phẩm giàu vitamin D vì lượng vitamin D trong máu thấp được xem là yếu tố nguy cơ gây sa sút trí tuệ.
- Đảm bảo chất lượng giấc ngủ, ngủ sớm ngủ đủ giấc và nếu bạn có biểu hiện ngáy to hoặc có các khoảng thời gian thở hổn hển/ngưng thở khi ngủ làm ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ, cần đi khám bác sĩ ngay.
- Bỏ thuốc lá nếu đang hút vì hút thuốc lá sẽ làm tăng nguy cơ mắc các bệnh về mạch máu, sa sút trí tuệ.
Có thể sử dụng sớm viên uống Omega-3 giúp tăng cường trí nhớ, cải thiện và ngăn ngừa sa sút trí tuệ, bệnh Alzheimer. Nên chọn Omega 3 nguyên chất dạng Triglycerid (được bào chế từ dầu cá tinh chế) nhập khẩu từ Na Uy với hàm lượng DHA (150mg/viên) và tỷ lệ DHA/EPA/viên xấp xỉ 150mg/45mg mỗi viên, sản phẩm giúp tăng cường trí nhớ, bảo vệ mắt. Và bổ sung thêm sản phẩm chứa các thành phần có tác dụng tăng lưu thông máu, cải thiện tuần hoàn não, chống lão hóa, tăng cường dẫn truyền xung động thần kinh như viên uống có Ginkgo biloba, cao Blueberry là loại quả ở vùng Bắc Mỹ giúp chống gốc tự do, khỏi đau đầu, ngăn ngừa các chứng của đái tháo đường, phục hồi trí nhớ, thậm chí tốt cho hệ tiêu hóa, đặc biệt trong đó có chất chống lại gốc tự do.
Hi vọng bạn đã có những hiểu biết về bệnh sa sút trí tuệ và cách phòng ngừa từ sớm.
